Page 36 - 2017_il_sinirinda_buyuksehir_belediye_modeli
P. 36
36 İl Sınırında Büyükşehir Belediye Modeli Kocaeli Deneyimi
Tanzimat ve Islahat Fermanlarını, 1876’da Meşrutiyet’in ilanı ve Kanun-i Esasi’nin
kabulü izlemiş; böylece, hem önemli anayasal ve siyasal değişiklikler yapılmış hem
de yönetsel yapıda reformlar devam etmiştir. Merkezi yönetim teşkilatı açısından
Tanzimat’taki yapının muhafaza edildiği bu dönemde, yönetsel değişiklikler esas
olarak yerel yönetimlerle ilgili olmuştur. Kanun-i Esasi’de vilayet yönetimiyle ilgili
düzenlemelere de yer verilerek, yetki genişliği ve işbölümü ve görevlerin ayrılığı
ilkeleri benimsenmiş olmakla birlikte, ademi merkeziyet ilkesiyle ilgili bir ifadeye
yer verilmemiştir. 1877 yılında çıkarılan ve 1930 yılına kadar yürürlükte kalan Vi-
layet Belediye Kanunu ile de belediye örgütlenmesinin ülke geneline yayılması
amaçlanmıştır.
Kanun-i Esasi’de benimsenen ilkelere uyumlu bir vilayet kanunu yapılması, mec-
lisin feshedilmesi ve savaşlar gibi bazı nedenlerle gecikmiş; İdare-i Umumiye-i
Vilayet Kanun-u Muvakkatı isimli geçici kanunun çıkarılabilmesi ancak 1913
yılında mümkün olmuştur. Söz konusu yasa ile valiler güçlendirilmiş; Vilayet Genel
Meclisi varlığını korurken, seçilmiş ve doğal üyelerden müteşekkil Vilayet İdare
Meclisleri kurulmuştur. Kanun, illerin genel yönetimi açısından 1864 yılında oluş-
turulan vilayet yönetiminin genel esaslarını korurken; ilin özel yönetimiyle ilgili
olarak önemli yenilikler getirmiştir. Buna göre, illerdeki yerel hizmetler, il özel yö-
netiminin yetkisine bırakılmış; illere tüzel kişilik ve kendine has gelir kaynakları
verilmiştir. Merkez ilçe uygulaması da bu yasa ile birlikte başlatılmıştır.
1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte hukuk sisteminden yönetim sistemine, eği-
tim sisteminden toplumsal yaşama kadar topyekun bir yeniden yapılanma süreci-
ne girilmiştir. Bu dönemde, yeniden yapılanma sürecinin yönetimsel yapılanmaya
ilişkin kısmında büyük ölçüde Tanzimat sonrası dönemde şekillendirilmiş olan ku-
rumsal yapının (il sistemi, il özel idaresi, köyler, 389 belediye, memurlar) dönüş-
türülmesi amacıyla çeşitli kanunlar çıkarılmıştır. Bunlar; Köy Kanunu (1924),
Memurin Kanunu (1926), Maaş Kanunu (1927), Vilayet İdaresi Kanunu
(1929), Devlet Memurları Maaşatının Tevhit ve Teadülüne Dair Kanun
