Page 39 - 2017_il_sinirinda_buyuksehir_belediye_modeli

Bir Dönüşüm Süreci Olarak İl Sınırında Büyükşehir Belediye Modeli 39

4. Büyükşehir Belediyesinden
İl Sınırında Büyükşehir Belediyesine

Büyükşehir belediye modeli belediyecilik tarihimiz açısından son derece yeni bir ol-
gudur. Türkiye’de bir kamu yönetimi organı olarak belediyeler bir asırdan daha eski
bir geçmişe sahipken büyükşehir belediyelerinin kurulması son 30 yılda gerçekleş-
miştir. Aşağıda kısaca değinileceği üzere yerel yönetimler yapılanması içerisinde
büyükşehir belediyelerine yer verilmesi de esasen değişen koşulların doğurduğu
ihtiyaçlara cevap vermeye yönelik çabaların bir ürünüdür.

1960’lardan sonra giderek artan bir hızda yaşanmaya başlayan sanayileşme ve bu-
nun beraberinde getirdiği kırdan kente göç, konut sıkıntısı ve hızlı kentleşme olgu-
su; yetki ve sorumluluk alanları, kaliteli personel, yeterli kaynak ve uygun ekipman
açısından tam donatılmış olmayan belediyelerin kaliteli, hızlı ve ekonomik hizmet
ihtiyacını karşılamada başarısız olmalarına yol açmıştır.

Bu eksiklikler, özellikle kentin bütününe yönelik planlanma ve koordinasyon ge-
rektiren hizmetler söz konusu olduğunda çok daha belirgin bir hale gelmektedir.
Nitekim, İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde oluşturulan nazım imar
büroları; 1966 yılında İmar ve Şehircilik Bakanlığı’na belediye ve bağımsız imar
müdürlüklerinin yönetici ve teknik personelini atama, fen ve imar işlerini denetle-
me yetkisinin verilmesi; 1972 yılında yine aynı bakanlığa nazım imar planı yapma
yetkisi verilmesi bu hususu açıkça ortaya koymaktadır.

Büyük kentsel alanların yönetim modeline dair yapılandırma girişimleri 1970’ler
boyunca devam etmiş, bununla birlikte Metropoliten Hizmet Birliği Yasa Tasarısı
(1972), İstanbul Metropoliten Hizmet Birliği Yasa Tasarısı (1975), Metropoliten
Hizmet Birliği Kanun Teklifi (1976), Büyük Kent Birliği Yasa Tasarısı (1978-1980)
girişimlerinden bir sonuç alınamamıştır. 1978 yılında kurulan Yerel Yönetim Ba-
kanlığı da yerel yönetim sisteminin değişen ihtiyaçlara cevap verebilir hale geti-
rilmesine yönelik bir başka önemli girişim olmuştur. Büyük kentsel alanlarda
bütüncül planlar yapmaya, koordinasyon sağlamaya ve kentin bütününe yönelik
hizmetler üretme kapasitesini artırmaya yönelik bir başka girişim ise 1980 yılında
İçişleri Bakanlığı ile İmar ve İskan Bakanlığı tarafından hazırlanan Büyük Kent Bir-
liği Yasa Tasarısı’dır. Ne var ki bu tasarı da yasalaşma imkanı bulamamıştır.